چالش ها و اولویت های وزارت علوم زیر ذره بین دانشجویان، از ضرورت تحول در نظام آموزشی تا جوانگرایی در انتصاب روسای دانشگاه ها - وبلاگ مزدا 93

به گزارش وبلاگ مزدا 93، با توجه به اهمیت و صندلی وزارت علوم در نظام آموزشی کشور خبرنگاران در تبادل نظر با فعالان دانشجویی به آنالیز چالش ها و اولویت های این وزارت خانه در دولت سیزدهم پرداخت.

گروه دانشگاه وبلاگ مزدا 93، در پی روی کار آمدن دولت سیزدهم وزارت علوم به اسم محوری ترین وزارتخانه برای تربیت نیروی انسانی متخصص مورد احتیاج کشور به مانند دیگر وزارتخانه ها با تغییر وزراء دستخوش تغییرات شده و این تغییرات هم به تدریج در سطوح مختلف مدیریتی دامنه و گستره بیشتری هم پیدا خواهد نمود. اما مسئله حائز اهمیت این است که این تغییرات با توجه به رویکرد تحولی دولت منجر به تحول در بخش های آموزشی، پژوهشی و فرهنگی در سطح دانشگاه ها شود.

بدون شک با توجه به سوء مدیریت ها و بی تدبیری هایی که طی این هشت در بدنه مدیریتی وزارت علوم و دانشگاه ها شاهد آن ها بوده ایم انتظار تحول آفرینی از وزیر علوم دولت سیزدهم و بدنه تحت امر او بیش از پیش افزایش یافته است و شاید این بزرگترین چالشی باشد که وزارت علوم پیش روی خود دارد. نکته حائز اهمیت این است که وزیر علوم برای اینکه بتواند این وزارتخانه و مجموعه های ذیل آن به ویژه دانشگاه ها را بر مدار تحول آفرینی قرار دهد باید از تمام ظرفیت های موجود فارغ از هر گونه سیاسی کاری و قانون گریزی بهره ببرد و اجازه ندهد نهاد علم به جای تقویت بنیان های علمی در کشور اسیر بازی های سیاسی شود و ماموریت اصلی خود را که در نهایت اعتلاء و پیشرفت کشور است به فراموشی بسپارد.

مساله ای که نباید از آن غافل شویم این است که طی یکی دو سال اخیر به دلیل شیوه ویروس کرونا آموزش های حضوری و عملی جای خود را به آموزش های مجازی داده است. آموزش مجازی اگر چه راهگشا بوده و باعث شده تا نظام آموزشی در سطوح مختلف آموزشی به تعطیلی کشیده نشود، اما واقعیت این است که این شیوه آموزشی هیچ گاه نتوانسته جایگزین مناسبی برای آموزش های حضوری و عملی باشد؛ البته مجازی شدن آموزش علاوه بر افت کیفت آموزشی باعث توقف بسیاری دیگر از فعالیت ها اعم از فعالیت های علمی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی در سطح دانشگاه ها شده است که تبعات آن باید مورد آنالیز و ارزیابی قرار بگیرد.

در شرایطی که کشور با پیک پنجم کرونا دست به گریبان است به نظر می رسد که فعالیت های آموزشی در سال تحصیلی نو همچنان به صورت مجازی و غیرحضوری استمرار یابند با این وجود مساله ای که باید در اولویت وزارت علوم قرار بگیرد این است که این وزارتخانه باید با احصاء تبعات و آسیب های غیرحضوری شدن دانشگاه ها کوشش خود را در جهت رفع این آسیب ها به کار بگیرد و این مسئله ای است که متاسفانه طی یکی دو سال گذشته مورد غفلت قرار گرفته است.

با توجه به اهمیت و صندلی وزارت علوم در نظام آموزشی کشور و انتظاراتی که جامعه نخبگانی کشور از این وزارتخانه دارند وبلاگ مزدا 93 در مصاحبه با رضا قلعه نوئی قائم مقام اتحادیه جامعه اسلامی دانشجویان و مجتبی منگلی و محدثه ترابیان از اعضای شورای مرکزی اتحادیه دفتر تحکیم وحدت علاوه برارزیابی عملکرد وزارت علوم در دولت یازدهم و دوازدهم به آنالیز چالش ها و اولویت های پیش روی وزارت علوم در دولت سیزدهم پرداخته که این مصاحبه را در ادامه می خوانید.

دانشجو: به اسم مقدمه بفرمایید که رویکرد و فضای دانشگاه ها در چند سال اخیر به چه شکل بوده است و چگونه فضایی بر دانشگاه ها حاکم بوده است؟

قلعه نوئی: متاسفانه در سال های دوران ریاست جمهوری آقای روحانی فضای بسته موجود موجب رخنه رخوت سیاسی در دانشگاه ها شد و عمده دانشگاه ها پویایی و نشاط سیاسی لازم را نداشتند و این هم فضایی بود که به ویژه در دولت دوازدهم عمدتا از نگاه سیاسی معاونین فرهنگی و تبدیل شدن معاونت های فرهنگی به معاونت های سیاسی در دانشگاه ها نشات می گرفت.

ترابیان: همان گونه که معین است معاونت فرهنگی وزارت علوم نقش بسیار مؤثری در پویا نمودن فضای فرهنگی، اجتماعی و سیاسی جامعه دارد و این نقش حیاتی در بستر مجامع علمی همچون دانشگاه بیش از محافل دیگر خودنمایی میکند. اما این وزارت خانه نقشی را که انتظار می رود تا در پویایی فضای سیاسی دانشگاه ها و افزایش فهم و سواد سیاسی دانشجویان انجام دهد به درستی انجام نداده به گونه ای که میتوان گفت کار سیاسی کردن را از سیاست زدگی جدا نمیکنند.

بعلاوه خطوط سیاست کلان فرهنگی در معاونت فرهنگی وزارت علوم قابل ردیابی نیست و هیچ رویکرد و برنامه ریزی کلانی در این مسئله به چشم نمی خورد. مثلا معاونت فرهنگی خود بر طبق یک مشی سیاسی معین پیش میرود، اما از طرفی قصد دارد در سطح دانشگاه سیاست زدایی کنند و این در حالی است که از بعضی فعالیت های تشکل های دانشجویی جلوگیری میکنند و یا دانشجویان را نسبت به فعالیت در تشکل مایوس می کنند، اما باید به گونه ای برنامه ریزی کنند که امکان آزمون و خطا را برای دانشجویانی که در تشکل ها فعالیت میکنند به وجود بیاورند. به هر روی درمعاونت فرهنگی واقعا فعالیت ها باید فرهنگی باشد نه با رویکرد سیاسی. مضاف بر این معاونت فرهنگی وزارت علوم در دوران کرونا به راحتی می توانست با یکسری برنامه ریزی های خیلی ساده یکسری کار های خلاقانه در جهت پویایی فضای علمی دانشجویان انجام دهد، اما میتوان گفت فعالیت خاصی انجام نشد.

دانشجو: مهم ترین اشکالات اساسی که در فضای مدیریتی دانشگاه های کشور در حال حاضر دیده می شود، چیست و ریشه آنان در کجاست؟

منگلی: یکی از مسائل پایه ای و اساسی در سیستم آموزش عالی کشور بومی نبودن علوم انسانی است، بومی نبودن یعنی نه وجه فرهنگ ایرانی و جامعه ایرانی را دارد و نه وجه اسلامی بودن را دارد؛ این مشکل باعث به وجود آمدن خط مشی گذاری و اصطلاحا ریل گذاری اشتباه علمی در کشور شده و در نهایت به ناکارآمدی و کاربردی نبودن علوم منتج می شود، فلذا یکی از اولویت های مهم در رویکرد تحولی در وزارت علوم باید تحول علوم انسانی باشد، متاسفانه این نگاه با وجود تاکیدات در رویکرد وزارت علوم توجه ای نمیشده یا لااقل نتیجه ای را به همراه نداشته است. در وزارت علوم دولت قبل هم چنین وضعیتی بوده است، که در این امر باید بازنگری شود. به اسم مثال وزارت علوم در دولت نو باید به نهاد هایی که به این موضوع یاری میکنند مثل شورای عالی انقلاب فرهنگی توجه بیشتر داشته باشد .

نکته مهم دیگری که متاسفانه در سال های اخیر در فرایند رشد و ارتقا اساتید و به طور کلی مدیریت دانشگاه وجود داشته است، غالب شدن نگاه های سیاسی به معیار های درست بوده است که این نگاه باید هرچه سریع تر تصحیح شود و یک نظارت صحیح بر جذب و ارتقا اساتید صورت بگیرد تا افراد شایسته با روحیه جهادی و انقلابی به دانشگاه ها ورود پیدا کنند و یک تحرکی را در فضای دانشگاهی به وجود آورند.

نکته بعدی که بخواهم در رابطه با مسائل دانشگاه ها به شما عرض کنم به کاربردی نبودن خروجی های دانشگاه ها و نحوه امتیازدهی به اساتید و تعداد مقالاتی که در فلان سایت نوشته اند برمی شود و به همین خاطر به این موضوع که مقاله ها باید مسئله ای از جامعه را حل کنند نه این که صرفا مقاله یا تحقیقی به رشته تحریر درآید توجه نمی شود و این باز دلیل هایی دارد که از جمله آن ها می توان به نبود نگاه جهادی در بین اساتید و دانشگاهیان و مسائل معیشتی محققان اشاره نمود.

یک مشکل دیگر که در حال حاضر فوریت هم دارد مسائل آموزش مجازی و افت علمی است که باید سریع تر مسائل آن حل و افت علمی جبران شود.

قلعه نوئی: مهمترین مشکل اساسی که وجود دارد نبود انگیزه و امید در بین دانشجویان است که از نحوه برخورد و ارتباط مسئولین با دانشجویان نشات می گیرد. واقعیت این است که دانشجو همیشه موذن، قشر پیشرو و محرک جامعه بوده، اما متاسفانه این نگاه در بین مسئولان نسبت به قشر دانشجو و دانشگاه تغییر نموده و بیشتر فضای رانتی در دانشگاه ها حاکم شده است. با این وجود وقتی شایسته سالاری جای خود را به رانت و روابط ناسالم سیاسی می دهد اتفاقی که می افتد این است که جامعه دانشگاهی دچار بی انگیزگی می شود.

دانشجو: اولویت های معاونت فرهنگی وزارت علوم در دوره نو چه چیز هایی باید باشد؟

ترابیان: در ابتدا معاونت فرهنگی وزارت علوم باید دوره گذشته را آسیب شناسی کند، چون خلأ های زیادی از دوره گذشته بوجود آمده که باید رفع شود مثلا معاونت فرهنگی بحث نشاط و سلامت روان دانشجویان را در دوسال اخیر کاملا نادیده گرفته که باید با برنامه ریزی های اصولی به این امر بپردازد. بعلاوه اولویت اول معاونت فرهنگی باید ارتباط عمیق و مستمر با بدنه نخبگان جامعه یعنی دانشجویان و ارتباط مؤثر با تشکل های دانشگاه، همراهی و همدلی با آن ها در جهت شناسایی و رفع مسائل دانشجویان باشد.

همانطور که در توضیح وظایف معاونت فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم آمده یاری به پرورش استعدادها، بروز خلاقیت ها و غنی سازی اوقات فراغت دانشجویان از اهم مطالبات فعالان فرهنگی از معاونت مربوطه است؛ پس این مهم باید به گونه ای برنامه ریزی شود که چه در بستر حضوری و چه در بستر مجازی در جهت پویایی و نشاط فضای علمی دانشجویی باشد.

دانشجو: به نظر شما با توجه به تغییر دولت و وزیر علوم، مهم ترین اولویت های که باید در معین و انتخاب شیوه مدیریتی دانشگاه ها و بعد از آن رؤسای دانشگاه های کشور دیده شود، کدامند؟

قلعه نوئی: با توجه به نگاه تحولی رئیس جمهور و نگرشی که نسبت به ایجاد تحول در حکمرانی در حوزه های مختلف دارد به نظر می رسد که این نگاه در انتخاب وزرای مختلف به ویژه وزیر علوم هم حاکم بوده و قطعا آقای زلفی گل هم دارای رویکرد تحول آفرینی در وزارت علوم خواهد بود و متاتر از این رویکرد به انتخاب مدیران سازمان های تابعه وزارت علوم و روسای دانشگاه می پردازد. مضاف بر این در انتصابات وزیر علوم باید اعتماد به جوانان و جوان گرایی که دغدغه و مطالبه تمام اقشار و گروه ها است حاکم شود.

امروز جوانان تحصیلنموده زیادی در سطح کشور وجود دارند که ضرورت دارد از این ظرفیت در بخش های مختلف از جمله ارتباط وزارت علوم با صنعت و فعالیت های دانش بنیان استفاده شود، چون این جوانان هستند که می توانند به اسم موتور محرکه جامعه عمل کنند و مسائل اساسی کشور را در حوزه های مختلف رفع کنند.

دانشجو: مهمترین اولویت هایی که پیش روی وزارت علوم دولت سیزدهم می بینید، کدامند؟

قلعه نوئی: یکی از اصلی ترین اولویت های پیش روی وزارت علوم تحول و بازنگری در شیوه آموزشی به ویژه در رشته هایی است که منجر به تقویت ارتباط صنعت و دانشگاه در راستای رفع احتیاج های جامعه می شوند. مضاف بر این سازماندهی دانشگاه ها و حمایت از مراکز پژوهشی، علمی تحقیقاتی و پارک های علم و فن آوری باید در اولویت وزارت علوم قرار بگیرند.

نکته دیگر اینکه با توجه به شیوع ویروس کرونا در سطح کشور ضرورت دارد که در شیوه آموزشی دانشگاه ها بازنگری جدی انجام شود چرا که با شیوع این ویروس و جایگزین شدن آموزش مجازی به جای آموزش های حضوری سطح کیفی آموزش به شدت کاهش یافته است و این مساله ای است که احتیاجمند تمهیدات ویژه و ارزیابی های مجدد است که باید در اولویت وزارت علوم قرار بگیرد.

یکی دیگر از اولویت های مهمی که باید مد نظر وزارت علوم قرار بگیرد حمایت از تشکل های فرهنگی ریشه دار و انقلابی است. با این وجود یکی از اصلی ترین معیار ها برای انتخاب مدیران فرهنگی در بخش ستادی وزارت علوم و دانشگاه ها باید داشتن سابقه تشکیلاتی و مشارکت در فعالیت های دانشجویی باشد.

دانشجو: با توجه به رویکرد و برنامه های وزیر نو وزارت علوم، چقدر به تغییر و تحول در این عرصه و خصوصا دانشگاه ها امیدوار هستید؟

ترابیان: صحبت کردن درباره توانایی وزیر نو علوم متناسب با اولویت های این وزارتخانه مسئله ای است که با گذشت زمان معین میشود و باید براساس عملکردشان در این صندلی قضاوت کنیم. اما با توجه به سوابق اجرایی او که در ارتباط مستقیم با دانشجویان و نخبگان رقم خورده امید این می رود که شاهد تحولی شایسته در ناحیه فرهنگی دانشگاه ها باشیم.

منگلی: با توجه به این که دولت آقای رئیسی نگاه تحولی دارد امیدوار هستیم آقای زلفی گل به تحول در وزارت علوم هم نگاه ویژه ای داشته باشند و نکته مهم هم این است که نتایج این تحول احساس شود، اما راه سختی هم دارند و ما بر این هم واقفیم.